ЖИРИЙН ЇЙЛ ЇГ
(Ordinary verbs)
Дїрмийн їйл їгсийг гол цагуудад єгїїлбэрийн тєрлїїдээр to open (нээх, онгойлгох) їйл їгээр тєлєєлїїлэн їзїїлэв.
Єгїїлбэрийн хэлбэрїїд Гол цагууд | Батлах єгїїлбэр (Affirmate) | Їгїйсгэх єгїїлбэр
| Асуух єгїїлбэр
| Асууж їгїйсгэх єгїїлбэр
|
Жирийн одоо цаг
| I open
| I do not open
| do I open?
| do I not open?
|
Жирийн єнгєрсєн цаг
| I opened | I did not open | did I open? | did I not open? |
Одоо тєгссєн цаг
| I have opened | I have not opened | have I opened? | have I not opened? |
Єнгєрєн тєгссєн цаг
| I had opened | I had not opened | had I opened? | had I not opened? |
Жирийн ирээдїй цаг
| I shall open
| I should not open
| shall I open?
| shall I not open?
|
Єнгєрсєн цагийн єнгєнєєс эс тухайлах ирээдїй цаг
| I should open
| I should not open
| should I open?
| should I not open?
|
Жич:
- Хэзээ ч ирээдїй цаг болон єнгєрсний ирээдїй цаг нь when, if, while, as soon as - аар холбогдсон хавсарсан нийлмэл єгїїлбэрт цуг ордоггїй.
Жнь:
I shall go out when I am ready - би бэлэн болохоороо гадагшаа гарна.
he would do it if he could - тэр чаддаг байсан бол їїнийг хийх байсан.
ТУСЛАХ ЇЙЛ ЇГС
(Auxiliary verbs)
to have = -тай, тэй
- Їйл їгийн нийлмэл цаг бїтээхэд хэрэглэгддэг : he has come - тэр ирсэн
- to have + тусагдахуун + єнгєрсєн цагт нєхцєлт їйл їг бол = - уулна, їїлнэ: I have my hair cut - Би їсээ тайруулсан.
- to have + заахын т/я + эс тухайлах тєлєв (infinitive) бол = -уулах, їїлэх, - лгах, хийлгэх : the teacher will the boys learn by heart - багш хєвгїїдийг цээжлїїлэх болно.
- to have + to -тэй эс тухайлах тєлєв (infinitive with to) бол = ёстой : he has much to do - тэр их зїйл хийх ёстой.
- хэрэв to have - нь жирийн їйл їгийн їїргээр (гол тєлєв got гэсэн їгээр хїч нэмэгдїїлдэг) бол : have you (got) a new house? Асуух болон їгїйсгэх хэлбэрт to do - ийн тусламжтайгаар єєрчлєн бичиж болдог. Do you have a new house? - Чи ямар нэгэн шинэ байшинтай юу?
to be = байх
- Идэвхгїй хэв (passive) їїсгэхэд хэрэглэгддэг: the story was told by father - аавын ярьж єгсєн тїїх
- Їргэлжлэх цагийн хэв (progressive form) їїсгэхэд хэрэглэгддэг: it is raining - бороо орж байна.
- to be + to - тэй эс тухайлах тєлєв (infinitive with to) бол = тэгэх ёстой (3 дагч этгээдийн хїсэлт буюу хувь тавилангийн эрхээр хийгдэж байгаа илэрхийлнэ) : he was to die in Africa - тэр Африкд їхэх ёстой байсан.
- to be + идэвхгїй хэвийн эс тухайлах тєлєв = -ах ёстой: the lesson is to be finished - хичээлийг дуусгах ёстой.
- to be - нь жирийн їйл їгийн їїргээр бол: "To be or not to be" that is the question - "Орших эс орших" нь асуудал.
to do = хийх, їйлдэх
- Хэрэв єгїїлэхїїн нь жирийн їйл їг бол асуух єгїїлбэр зохиоход хэрэглэнэ: do you like it? - танд энэ таалагдаж байна уу?
Асуух єгїїлбэрийг дараах тохиолдлуудад to do-гийн тусламжтайгаар єєрчлєхгїй: - Хэрэв єгїїлэхїїн нь туслах їйл їгтэй хамт бол: will he come? - тэр ирэх її?
- Хэрэв єгїїлэгдэхїїнээр эхэлсэн асуух єгїїлбэр бол: who knows that? - Хэн їїнийг мэдэх вэ?
гэвч асуух єгїїлбэр нь їгїйсгэсэн хэлбэрт байвал to do -ийг хэрэглэнэ: who does not know that? - Хэн їїнийг мэдэхгїй вэ? - Жирийн їйл їгийг їгїйсгэх хэлбэрт оруулахад хэрэглэнэ: we do not forget it - бид їїнийг мартахгїй
Їгїйсгэх хэлбэрийг дараах тохиолдлуудад to do - гийн тусламжтайгаар єєрчлєхгїй: - ямар нэгэн туслах їйл їгтэй бол : he cannot swim - тэр сэлж чаддаггїй.
- not (never, nothing etc.) - ийн тусламжтайгаар їїссэн бусад їгїйсгэх хэлбэрт : you never can tell - та хэзээ ч хэлж чадахгїй. we sow nothing - бид юу ч хараагїй.
- Хэрэв not нь їйл їгийг биш харин асуух єгїїлбэрийг нийтэд нь їгїйсгэж байвал: is she ill? - no I suppose not. Тэр євчтэй юм уу? Їгїй би тэгж бодохгїй байна.
Санамж: Захиран тушаах тєлєвийн їгїйсгэх хэлбэр ямагт to do -гээр їїсдэг ба мєн туслах їйл їгтэй бол to have болон to be -гээр їїсдэг: do not have a look at it? - don't be sorry! - Їїнийг хараагїй юу? Бїї харамс!
- урьдах (ємнє нь гарсан) жирийн їйл їгээ to do -гээр орлуулахдаа дараах тохиолдлуудад хэрэглэгдэнэ:
- Харицуулсан єгїїлбэрт їйл їгийг дахин давтхаас зайлс хийхэд : he knows more then I do. - Тэр надаас илїї мэднэ.
- Эелдгээр дэмжих, їйл дэмжихийг хэлэхдээ yes болон no - гээр : Do you listen to the music? Yes, we do. No we do not.
- Монгол хэлний "би ч бас", "би ч гэсэн", "би ч бас биш", "би ч гэсэн бас биш" - ийг орчуулахад : He reads much - so do I - тэр их уншдаг, би ч гэсэн. She does not read much - nor do we - Тэр их уншдаггїй бид ч мєн адил.
- Монгол хэлний "їнэн юм биш її? їнэн биз дээ?" гэдгийг баталсан єгїїлбэр болон їгїйсгэсэн асуултанд илэрхийлэхэд: You feel better, do not you? - Таны бие сайжирсан, тийм биз дээ?
Мєн їгїйсгэсэн єгїїлбэр болон баталсан асуултанд : he didn't say so, did he? - Тэр тэгж хэлээгїй тийм биз дээ?
гэвч эхний єгїїлбэрт туслах їйл їг байгаад дахин давтагдаж байвал : You are not glad, are you? - Та баярлахгїй байна, тийм биздээ? - мєн жирийн їйл їгийн їїргээр (асуух болон їгїйсгэх єгїїлбэрт to do -гийн тусламжтай єєрчилж болдог): He did his best - Тэр чадах бїхнийгээ л хийсэн. How do you do? - Та сайн байна уу?
БАЙМЖ ЇЙЛ ЇГС
(Modal verbs)
Єгїїлбэрт бие дааж хэрэглэдэггїй зєвхєн бусад їйл їгтэй нийлж утга санаа илтгэдэг їйл їгсийг баймж їйл їг гэдэг.
Одоо цаг | Єнгєрсєн цаг | Хэрэглэх | Орлуулах їйл їг |
I can
| I could
|
| to be able to: I play chess = I'm able to play chess - би шатар тоглож чадна
|
I shall
| I should
| shall: Ямар нэгэн хїнд шууд тушаал єгєх їед:
should:
| to be to
|
I will
| I would
| will: хїчтэй хїсэлт: I will get on in my life - би амьдралдаа амжилт олох болно would:
|
|
may
| might
| may:
might: бараг хїсэн болзох байдлаар боломж илэрхийлбэл: he might have missed the trian - тэр галт тэрэгнээсээ хоцорчихож магадгїй л юм. | to be allowed to / to be permitted to = Зєвшєєрєл I have not been allowed to smoke - Намайг тамхи татахыг зєвшєєрєхгїй байсан.
|
I must
| (I must)
| must:
I ought to : журамт їїрэг: I ought to go to church - би сїмрїї очих ёстой. | to have to: I had to stay at home - би гэртээ їлдэх ёстой байсан to be forced to: he was forced to leave his country - тїїнийг єєрийн орноо орхихыг шаардсан. to be obliged to: she was obliged to earn her living - тэр єєрийн амжиргааны зардлыг олох їїрэг хїлээсэн to be compelled to: they were compelled to work hard - тэднийг шаргуу ажиллахыг шаардсан to be bound to: she is bound to her freedom - тэр эрх чєлєєгєє хязгаарлуулсан |
Жич: нэг зэрэг жирийн їйл їг болон туслах їйл їг байвал:
(to) need - хэрэгтэй, шаардлагатай байх.
he does not need to come / he need not come
(to) dare - зїрхлэх, зориглох
he did not dare to go out / he dared not go out
0 comments:
Post a Comment