Хичээл 11,ҮЙЛТ НЭР (The gerund)

Нэр їг болон їйл їгийн шинжийг агуулсан "-ing" тєгсгєл бїхий їйл їгийг їйлт нэр гэдэг. Їйлт нэр нь єгїїлбэрт аль болох їйл їгийн ойролцоо байрлан дараах їїргийг гїйцэтгэнэ.

1. Єгїїлэгдэхїїний їїргээр : Swimming is healthy. - Усанд сэлэх нь эрїїл мэндэд тустай.
2. Єгїїлэхїїний хэсгийн їїргээр : That is running a great risk - Энэ бол том эрсдэл
3. Шууд тусгагдахууны їїргээр : Ялангуяа цагийн хамаарал заасан їйл їг, дур хїсэл эсвэл дур гутсаныг илтгэсэн їйл їгийн дараа хэрэглэгдэнэ.
   
   Їйлт нэр їг нь дараах їйл їгийн дараа байх ёстой :

to go on	to have done with	to put off	to give up	to stop
to keep	I do not mind	to risk	I cannot	to finish

4. Жишээ нь : Go on reading. - Їргэлжлїїлэн унших.
   
   Їйлт нэр їг нь дараах їгийн дараа байж болно.

to like	to prefer	to mind	to remember	to excuse
to hate	to enjoy	to love	to regret	to start

5. Жишээ нь : I like walking - I like to walk - Би явган явах дуртай.
6. Дараах тохиолдолд їйл їг, нэр їг, хавсрал нэрээс хамаарч байгаа угтвар їгийн дараа їйлт нэр їг нь байрлана.
   а) Їйл їг :

to complain of	to delight in	to insist (up) on	to object to	to succeed in
to depend on	to despire of	to prevent from	to quarrel about	to think of

7. 
   Жишээ нь : He succeeded in escaping.
   
   б) Нэр їг :

to be in the habit of

to be in danger of

a plan for

to be on the point of

the way of

8. 
   Жишээ нь : He was in danger of getting drowned.
   
   в) Хавсрал нэр :

fond of	capable of	keen on	accustomed to
proud of	disappointed at	far from

9. 
   Жишээ нь : She was found of being admired.
10. Їйлт нэр їг нь дараах тохиолдлуудад гишїїн єгїїлбэрт дараах байцын їїргїїдийг гїйцэтгэнэ.
    а) before - after - on - upon - ны дараах цаг (temporal) заасан байцын :
    on leaving America - америкийг орхих їед
    
    б) for (= -ийн тулд, тєлєє, учраас), for the sake of(= -ын тулд), on account of(= -ын тулд, -аас болж) -ын дараа шалтгаан заасан (causal) заасан байцын :
    He was punished for having stolen. - . . . -ынх нь тєлєє тэр буудчихсан.
    
    в) by (-аар), with (-ийн тулд), without (- гїйгээр), instead of (-ын оронд) -ын дараа арга хэлбэрийн байцын :
    He left without saying goodbye. - Тэр баяртай ч гэлгїй яваад єгєв.
    
    г) by (- учраас, тэгэх завсар) -ын дараа дэмжих (instrumental) байцын :
    By inventing a machine he became famous. - Машин зохиосноор тэр алдартай болсон.
    
    д) in spite of (-боловч, вч, ч) -ын дараа найр тавих байцын :
    In spite of being late you can hear the speech. - Та хожимдсон ч гэсэн илтгэлийг сонсч болно.

Санамж : Їйлт нэр їгийн нийлмэл цагийн оронд гол тєлєв энгийн цаг хэрэглэдэг. (Ялангуяа after -ийн дараа) :
after having finished - after finishing = дуусаад , тєгсєєд ; for having stolen - for stealing - хулгай хийснийхээ тєлєє

НЄХЦЄЛТ ЇЙЛ ЇГ (The participles)

Хавсрал нэр болон їйл їгийн шинжийг агуулсан "-ing" ба "-ed" тєгсгєлтэй їйл їгийг нєхцєлт їйл їг гэдэг. Нєхцєлт їйл їг нь одоо цагт нєхцєлт їйл їг (The prsesent participle) = нєхцєлт їйл їг ийн нэгдїгээр хэлбэр (Participle 1) болон єнгєрсєн цагт нєхцєлт їйл їг (The perfect participle) = нєхцєлт їйл їгийн хоёрдугаар хэлбэр (Participle 2) гэсэн хоёр хэлбэртэй байдаг.

Одоо цагт нєхцєлт їйл їг нь ямагт "-ing" тєгсгєлтэй : I saw a boy beating a dog. - Би нохой зодож байгаа хїїг харсан.
Єнгєрсєн цагт нєхцєл їйл їг нь дїрмийн їйл їгэнд "-ed" залгаж їїснэ. (дїрэм бус їйл їгийг їзнэ її)
There lived a little girl called Red riding hood. - Тэнд Улаан малгайт гэдэг жижигхэн охин амьдардаг байв.

I . Нийлмэл нєхцєлт їйл їг нь єгїїлбэрийг товч хураангуй болгоход хэрэглэгддэг ба хэрэглэх тохиолдлууд нь :

1. Тодотгол гишїїн єгїїлбэрийг хураангуйлахад : Энэ нь гол єгїїлбэрийн нэг хэсэгт тодотгол байдлаар ордог. Жишээ нь :
   The American, visiting our town, was very delighted. - Манай хотод зочилж байгаа Америкчууд маш их сэтгэл хангалуун байсан.
2. Дараах тохиолдлууд дахь байц єгїїлбэрийг (adverbial clause) хураангуйлахад :
   а) цаг заасан : Having done their work, they went home. - Єєрсдийн ажлаа дуусгаад гэртээ харьцгаасан.
   б) учир шалтгаан заасан : (being) tired of waiting, I went off
   в) арга хэлбэр заасан : He entered the room carrying some books. - Тэр хэдэн ном барьсаар єрєєнд орсон.
   г) Нєхцєл шалтгаан заасан : This poem, if carefully declaimed, will be impressive
   Утгыг нь тодорхой болгохын тулд холбоос їг ашиглаж болно. (while, though гэх мэт)

II . Нийлмэл бус нєхцєлт їйл їг (зєвхєн бичгийн хэлэнд хэрэглэгддэг) нь бие даасан єгїїлэгдэхїїнтэй байдаг ба дараах байдлаар илэрхийлэгддэг.

a) цаг заасан : This done, we went home.

б) шалтгаан заасан : The task being too hard, he gave up all hope

Санамж : Одоо цагт нєхцєл їйл їг нь тогтсон хэллэгїїдтэй байдаг. Жишээлбэл :

considering	тооцон їзэх, анхааралдаа авах
excepting	їїнээс гадна, гадна, -аас бусад
including	оролцуулаад, багтаан, їїнд, їїний дотор
supposing	єргємєл, їрчилсэн
strictly speaking	чухамдаа бол
generally speaking	нийтийн, ерєнхий, тїгээмэл