Хичээл 13. УГТВАР ҮГ (The preposition)

Англи хэлний нэр їг нь тийн ялгалын утгыг Саксоны хамаатуулах болон Заахын тийн ялгалын ємнєх Єгєх оршихын тийн ялгалаас бусад тохиолдолд їйл їгээс гадна угтвар їгийн тусламжтайгаар монгол хэлний 7 тийн ялгалтай дїйцэх утгыг гаргаж єгдєг.

Орон байр заах угтвар їг (Prepositions of Place)

english	mongolian	example
on	дээр	on the house	байшин дээр
in	дотор	in the house	байшин дотор
at	дэргэд, дотор, дээр	at the house	байшингийн дэргэд
over	дээр, дээгїїр	over the house	байшин дээгїїр
near	ойролцоо	near the flat	байрны ойролцоо
in front of	ємнє, нїїрэн талд	in front of the flat	байрны ємнє
behind	цаана, ар талд	behind the flat	байрны ар талд
across	хєндлєн	across the street	гудамж хєндлєн
through	нэвт, шувт, -аар	through the window	цонхоор, цонх нэвт
between	хооронд, завсар	between the vases	ваарнуудын хооронд
among	дунд	among the students	оюутнуудын дунд
around(round)	дэргэд, тойроод	around the table	ширээг тойроод
atop	орой дээр, дээр	atop his head	тїїний толгой дээр
beneath	дор, доор	beneath the tree	модны дор
beside	дэргэд, хажууд	beside the house	байшингийн хажууд
beyond	цаана, нєгєє талд	beyond the building	байшингийн нєгєє талд
by	дэргэд, ойр, хажууд	by the river	голын дэргэд
nearby	ойр, ойрхон	nearby the flat	байрны ойр
within	дотор	within the city	хотын дотор
under (below, beneath)	дор, доор	under the house	байшин доор

Чиглэл заах угтвар їг (Prepositions of Direction)

english	mongolian	example
to	-руу, -д, -т	to the house	байшин руу
into	-руу, -д, -т(дотогш)	into the house	байшин руу(дотогш)
out of	-аас (гадагш чиглэл)	out of the house	байшингаас
round	тойрон	round the house	байшинг тойрон
from	-аас	from the flat	байрнаас
over	дээгїїр	over the city	хотын дээгїїр
along	дагуу, тууш	along the river	голын дагуу
towards(toward)	руу, . . .-ны чиглэлд, зїг, тийш, єєд	towards the house	байшингийн зїг

Цаг хугацаа заах угтвар їгс (Prepositions of Time)

english	mongolian	example
on	-д, -т (єдєр)	on Saturday	Бямба гаригт
		on May 11	5 сарын 11-нд
		on week days	ажлын єдрїїдэд
in	-д, -т, дараа	in March	3-р сард
		in 2002	2002 онд
`		in summer	зун(д)
		in the morning	єглєє(д)
		in an hour	цагийн дараа
		in a day	нэг єдрийн дараа
		in 4 months	4 сарын дараа
		in 5 years	5 жилийн дараа
at	-д, -т (цаг)	at 7 o'clock	7 цагт
		at first	эхэндээ
		at the beginning	эхээр
by	гэхэд (тодорхой хугацаа)	by 3 o'clock	3 цаг гэхэд
since	-аас хойш	since 1997	1997оноос хойш
		since 1 o'clock	1 цагаас хойш
for	турш	for an hour	нэг цагийн турш
		for 5 months	5 сарын турш
during	їед, турш	during the lesson	хичээлийн їед
before	ємнє, урьд	before the lesson	хичээлийн ємнє
		before lunch	їдийн ундны ємнє
after	дараа	after the lesson	хичээлийн дараа
		after 3 years	3 жилийн дараа
till, until	хїртэл	till June	6-р сар хїртэл
		until I come back	намайг эргэж иртэл
from . . . till	. . . аас. . . хїртэл	from 2 till 4 o'clock	гурваас дєрвєн цаг хїртэл
last	єнгєрсєн	last night	єнгєрсєн шєнє
		last month	єнгєрсєн сард
next	дараагийн	next week	ирэх долоо хоногт
		next month	ирэх сард
		next April	ирэх 4 сард
ago	ємнє, урьд	a day ago	нэг єдрийн ємнє
		a month ago	сарын ємнє
		at the ago of 21	21 насандаа
around	орчимд	at around 10 o'clock	10 цагийн орчимд
between	хооронд	between one and two o'clock	нэгээс хоёр цагийн хооронд

ХОЛБООС ЇГ (The conjunction)

Холбоос їг нь бие даасасн їг єгїїлбэрїїдийг холбох їїрэгтэй ба холбоос їгийн дараах тєрлїїд байдаг.

I . Зэрэгцїїлэх (Co-ordinating Conjunctions) :

english	mongolian
and	ба, бєгєєд, харин
neither . . . nor	. . . ч биш
as	тэгэх, ингэх їедээ
both . . . and	аль аль нь, . . . ч тэр
whereas	гэтэл, харин
or	буюу
as well as	мєн тїїнчлэн
not only . . .but also	зєвхєн . . . тєдийгїй, мєн тїїнчлэн
but	гэвч
while	-х зуур, хооронд
either . . . or	эсвэл

Жишээ нь : I and my brother - ах бид хоёр
He is small but strong. - Тэр жижиг гэвч хїчтэй.
He can't (either)read or write. - Тэр уншиж бичиж чаддаггїй.
I know both you and your friend. - Би чамайг ч чиний найзыг ч мэднэ.

II . Захируулах (Subordinating Conjunctions):

english	mongolian
that	гэж
till (until)	хїртэл, болтол
because	учир нь, яагаад гэвэл
lest	. . . -гїйн тулд
though, although	хэдийгээр . . . боловч
before	ээс ємнє
where	хаана, хаашаа
if	хэрэв
when	. . . їед, -хад(4)
unless	-гїй л бол
for	тул, учир
if weather	уу(2), . . . ууь їгїй юу
while	їед
since	аас хойш, учраас, тул
in order that	. . . -ын тулд, . . . сан(4) байхын тулд
provided (that)	(гэсэн) нєхцєлд
as soon as	-магц(4), -нгуут(2) (хугацаа)
as long as	зєвхєн, -х тохиолдолд
as	тул, учир, їед, -хад(4)
supposing	хэрвээ . . .сан(4) бол
after	-аас(4) хойш
wherever	хаана ч, хэзээ ч
so that	тулд, гэж
in case	-бал, -вал, хэрэв, -ж магадгїй тул

зэрэг холбоосыг харьцуулах холбоос (comparative conjuctions) гэдэг ба холбоос їг нь єгїїлбэрт їндсэн утгаа хадгалж бие даасан гишїїний їїргээр орж байвал холбох їгс (conjunctive words) гэдэг.
Хэрэв єгїїлбэрт їндсэн утгаа алдах тохиолдолд холбоос їгийн їїргээр орно.

Холбох їг	Холбоос їг
I know who lives in this house.	The man who lives in this house works in a bank.
Энэ байшинд хэн амьдардгийг би мэднэ.	Энэ байшинд амьдардаг хїн банкинд ажилладаг.